Hayat ve Bilim

Montaigne'den bilim öğrenmenin amacı ve hayatın anlamına dair...

Quid fas optare, quid asper
Utile nummus habet, patriae charisque propinquis
Quantum elagiri deceat, quem te Deus esse
Jussit et humana qua parte locatus es in re,
Quid sumus, aut quidnam victuri gignimur.
(Persius)

Neyi özlemeyiz? Neye yarar
Bunca zahmetle kazanılan para?
Nedir adaletin, insanların bizden beklediği?
Tanrı ne olmamızı istemiş bizim?
Neyiz? Neyin peşinden koşuyoruz?


Bilmek ve bilmemek nedir? Öğrenimin amacı ne olmalıdır? Mertlik, tokgözlülük ve doğruluk nedir? İyiye özenmeyle açgözlülük, krala bağlılıkla kölelik, özgür yaşamakla keyfine göre yaşamak arasında ne gibi farklar vardır? Ölümden, acıdan ve ayıptan ne zaman korkulmaz?


Et quo quemque modo fugiatque feratque laborem.
(Horatius)

Dertlerden nasıl kurtulmalı, dertlere nasıl katlanmalıyız.


İşte ona (öğrenciye) bunları söyleyeceğiz. Çünkü, insanın zihnine dolduracağımız ilk sözler onun ahlakını ve ruhunu yoğuracak, ona kendini tanımasını, iyi yaşamasını ve iyi ölmesini öğretecek olan sözler olmalıdır. Bilimleri öğrenmeye bizi kölelikten kurtarmaya yarayacak olanlardan başlayalım. Nasıl her şeyin işe yarar bir tarafı varsa bütün bilimler de şu veya bu şekilde, hayatımız için yararlı olabilirler; ama biz, amacı doğrudan doğruya hayat olan bilimi seçelim. Hayatımızın bağlantılarını en doğru ve doğal sınırları içinde tutmasını bilseydik işimize yarar diye edindiğimiz bilgilerden çoğunun işimize yaramadığını görürdük. İşimize yarayan bilimlerde bile atılması hayırlı gereksiz şişirmeler, derinlikler vardır. Sokrates’in istediği öğretimi yararlı bilgilere yönelmek daha doğru olur.


Sapare aude.
Incipe: vivendi qui recte prorogat horam
Rusticus expectat dum defluat amnis; at ille
Labitur, et labetur in omne volibilis aevum.
(Horatius)

Erdemli olmayı göze al; bu yola gir;
İyi yaşamayı sonraya bırakan; yolunda bir ırmağa
Rastlayıp da akıp geçmesini bekleyen köylüye benzer;
Irmak hiç durmadan akıp gidecektir.

Çocuklarımıza kendi dünyalarında önce sekizinci kat göklerdeki yıldızların ve devinimlerin bilimini öğretmek büyük saflıktır.
Anaksimenes, Pythagoras’a şunu yazmış: “Gözlerimin önünde ölüm ve kölelik dururken yıldızların düzeniyle nasıl uğraşabilirim? (Çünkü o sırada İranlılar yurduna karşı savaşa hazırlanıyorlardı.) Herkesin şöyle düşünmesi gerekli: Bizi para tutkusu, mevki tutkusu, saygısızlık, geri kafalılık içimizde yıkarken gidip de dünyanın dönüşüyle mi uğraşacağım?
Çocuğa, daha akıllı ve daha iyi olmasına yarayacak şeyler öğrettikten sonra mantığın, fiziğin geometrinin ne olduğunu anlatırız. Böylece kafası işlemeye başladıktan sonra seçeceği bilimin hakkından kolayca gelebilir.

Kitap III, Bölüm IX

Toplam Tekil Okunma: 6052 kez | Günlük Tekil Okunma: 1 kez | Çoğul Okunma: 10918 kez